Performance-pionier Chagall: ‘Met meer vrouwen in tech wordt digitale kunst een stuk interessanter’

De Amsterdamse Chagall is typisch zo’n artiest die niet in een hokje te plaatsen is. Naast dat ze al langer wel dan niet zingt, produceert en schrijft, programmeert ze ook haar eigen audiovisuele shows en lichtinstallaties. Ze wordt daardoor bijna altijd omschreven als ‘pionier op het gebied van technologie’, zeker als het gaat om haar gender. Wat haar uniek maakt, is dat ze haar ‘tech-heavy’ shows een bijna romantische en vrouwelijke touch geeft, vooral ook omdat nou juist zijzelf het middelpunt van die optredens is. Ze werkt bijvoorbeeld (als een van de eersten ooit) met MiMU Gloves, handschoenen die ervoor zorgen dat ze haar lichtinstallaties en muziek kan aansturen door middel van haar bewegingen. In 2021 stuurde ze er zelfs drones mee aan tijdens Koningsdag in Eindhoven.

Je kunt haar ook kennen van haar ‘Unlocked’ tour, waar ze haar interactieve lichtinstallatie ‘B.A.B.Y.’ introduceerde aan de wereld. ‘B.A.B.Y.’ staat voor ‘Bionic Assistant of Becoming Yourself’ en wordt in real-time door Chagall en de sensoren in haar pak en handschoenen aangestuurd. Het is een van de voorbeelden van hoe de artiest technologie vrouwelijk maakt en emotie geeft, een thema dat steeds terugkomt in haar werk. Ze ziet zichzelf dan ook naast muzikant en performer ook echt als ‘computernerd’ en vrouw in tech en hoopt met haar werk dan ook te laten zien dat de op het eerste gezicht lastig doordringbare wereld van technologie supervrouwelijk en toegankelijk kan zijn.

Naast haar professionele carrière als artiest is ze al jaren bezig om iets terug te geven aan (jonge) vrouwen in de creatieve community. Dat doet ze door haar zelf opgedane kennis in haar specifieke audiovisuele niche te delen en door een boegbeeld te zijn voor jonge meiden, iets dat ze eerder zelf gemist heeft. Herkenning is belangrijk zegt zij; jonge makers moeten het idee hebben dat zij evengoed alles kunnen leren op het gebied van digitale kunst. Zeker in haar ‘tech-heavy’ wereld zijn er maar weinig rolmodellen, merkt Chagall. Daarom wil ze met haar ‘LoveLace’ project, in samenwerking met Effenaar Lab, kansen creëren voor de volgende generatie knappe koppen. Chagall heeft veel te vertellen over deze workshopreeks die uiteindelijk naar een heus productiehuis moet uitgroeien.

Het begon allemaal met een glinstering in de ogen van jonge meisjes die Chagall zagen optreden met haar MiMU Gloves. Die handschoenen (die we ook van Ariana Grande kennen) komen van het bedrijf van de immer iconische Imogen Heap. De handschoenen zijn door de Britse muzikant ontworpen om direct met haar handen haar computer aan te sturen en daardoor muziek te maken terwijl ze ‘in de flow’ zit. Chagall werkte jarenlang bij het bedrijf van Imogen Heap, eerst als zelfbenoemd manusje van alles en later als user experience en user interface designer. ‘Ik kwam bij dat bedrijf in een veilige omgeving terecht, waar het heel normaal was dat er veel vrouwen technische rollen hadden. Veel kennis over technologie had ik nog niet, maar ik kreeg daar de kans om op mijn bek te gaan, om me te ontwikkelen en om te groeien. Dat moment was voor mij life changing. Zo’n veilige leeromgeving hoop ik met LoveLace ook te ontwikkelen.’

En dat begint dus bij die twinkeling van jonge mensen die op zoek zijn naar een rolmodel. ‘Soms ben je misschien nog niet bewust van de mogelijkheden die er zijn. Ik wil graag laten zien dat wat ik doe voor iedereen binnen handbereik ligt, als je maar wil.’ Chagall wil de wereld meegeven dat iedereen met muzikaal talent zichzelf in technische richting kan ontwikkelen. Daarom probeert ze (beginnende) muzikanten te laten zien dat ze met een beetje hulp hun eigen visuals kunnen maken. Dit maakt live-optredens een stuk persoonlijker en dus vrouwelijker, omdat de workshops gericht zijn op vrouwen. Ze bestuurt bijvoorbeeld haar B.A.B.Y.-systeem met een app die TouchDesigner heet. Deze app is ook de kern van de workshops van ‘LoveLace’, waarbij deelnemers leren om audio in visuals om te zetten. ‘Het leuke aan dit programma is dat er een hele hechte online gemeenschap van gebruikers bestaat. Het is cool dat iedereen elkaar probeert te helpen. Toch zie ik dat er heel weinig chicks in die community zitten, net als in de technische wereld. Voor het gemeenschapsgevoel is het daarom heel belangrijk dat we elkaar in het echt gaan ontmoeten met de workshops.’

Chagall vindt dat jammer, en wel om de reden dat (jonge) vrouwen in werk- of leeromgevingen de dynamiek totaal veranderen, én omdat kunst als output niet totaal mannelijk moet worden. Uiteraard plaatst de Amsterdamse producer daar de disclaimer bij dat ze ook van mannen houdt, maar omdat technologie en de kunsten steeds meer in elkaar overlopen en niet meer zonder elkaar kunnen, is het volgens haar heel belangrijk om de mensen die daaraan ten grondslag liggen zo divers mogelijk te laten zijn. ‘Dit gaat buiten de werkomstandigheden ook gewoon de interessantste kunst opleveren. Je ziet dat ook in mijn eigen werk: ik maak iets heel technologisch geavanceerd, maar mijn output heeft iets zachts. Het beeld dat digitale kunst alleen maar stoer of zwart-wit is, hoeft natuurlijk helemaal niet waar te zijn. Dat zijn allemaal keuzes die de kunstenaar maakt. Ik denk dat als er meer vrouwelijkheid toegelaten wordt, de output ook anders wordt. Daar is representatie de sleutel voor. De reden waarom er nu nog weinig vrouwen met technologie bezig zijn, is dat er gewoon nog weinig rolmodellen zijn. Eigenlijk moeten we ons niet afvragen of we het wel kunnen, maar erin moeten geloven dat we echt alles kunnen leren met een beetje zitvlees.’

Tijdens de eerste ronde van de workshop in Effenaar merkte Chagall al dat het belangrijk is om juist de focus te leggen op (jonge) vrouwen. Die vraag is ook gesteld aan de deelnemers. ‘Ik kreeg de feedback dat het altijd spannend is om iets nieuws te gaan leren en dat je daar de ruimte voor moet hebben. Die ruimte moeten vrouwen vaak nog steeds echt nemen, terwijl dat soms voor mannen wat meer vanzelfsprekend is. Je ziet dan dat andere mensen zich minder geroepen voelen om aandacht te vragen of om vragen te stellen, wat leren over technologie weer een stuk spannender maakt. Je moet al ergens overheen stappen om aan iets nieuws te beginnen en dan zou je ook nog moeten durven om ruimte in te nemen. Natuurlijk willen we geen enkele groep uitsluiten, maar we kregen al snel terug dat LoveLace de drempel iets lager maakte. De hele sfeer was overigens ook echt top, het leek bijna op een nieuwe vriendinnengroep. Ik heb nog steeds contact met alle deelnemers.’

Dit is ook juist het moment om in te stappen in technologie, zegt Chagall. Toen zij begon, zo’n jaar of tien geleden, waren de tools nog veel minder geavanceerd en was wat zij doet nog meer weggelegd voor ‘de echte nerds en programmeurs’. Dat is nu niet meer zo, vertelt zij, maar je moet het alsnog wel leuk vinden om met computers te werken. ‘Ik geloof erin dat het haalbaar is dat veel meer mensen, waaronder vrouwen, technologie kunnen inzetten in hun werk. De tools zijn inmiddels veel toegankelijker en met behulp van totaalpakketten als TouchDesigner, Ableton en AI kun je zoveel meer zelf doen dan ooit tevoren. We hebben zo’n geluk dat we in deze tijd leven!’

Juist mensen die denken dat ze dit niet kunnen, wil Chagall helpen. Natuurlijk stopt ‘tech-inovator’ Chagall niet bij de workshops; ze heeft een knap ambitieuze toekomstvisie voor ‘LoveLace’. De droom is om deze stichting uit te laten groeien tot productiehuis, waar ze getalenteerde deelnemers van de workshopreeks een kans biedt om hun producties tot echte shows te laten groeien. Droom groot, is het devies van Chagall. En dat wil ze tegen elke persoon zeggen die geïnteresseerd is in digitale kunst.